Wrth gyfri lawr i Eisteddfod Genedlaethol 2024 ym Mhontypridd wythnos nesaf, dwi’n llawn cyffro a hiraeth. Nid dathliad o ddiwylliant Cymreig yn unig yw gŵyl eleni; mae fel dod adref, i’r Eisteddfod ac i mi yn bersonol.
Mae’r Eisteddfod wedi bod yn lle arbennig yn fy nghalon erioed. Wrth dyfu i fyny, roedd yn fwy na chystadleuaeth yn unig – roedd yn borth i brofiadau newydd a chyfleoedd dysgu. Fel mynychwr ifanc, darganfyddais weithgareddau gwyddonol ymarferol, ymgysylltu ag elusennau, prifysgolion ac archwilio meysydd newydd o amaethyddiaeth a chadwraeth bywyd gwyllt Cymru i animeiddio a roboteg. Helpodd y profiadau hyn i lunio fy niddordebau ac yn y pen draw arweiniodd fi at lle rydw i heddiw, yn gweithio i Cynnal Cymru.
Bu 68 mlynedd ers i’r Eisteddfod gael ei chynnal diwethaf yn Rhondda Cynon Taf, pan gynhaliwyd yr Eisteddfod fodern gyntaf cael ei chynnal yn Aberdâr yn 1956.
Yn aml nid yw Pontypridd, un o gyn-ganolfannau diwydiannol glo a haearn y tri chwm, yn cael y gydnabyddiaeth y mae’n ei haeddu am ei chymuned a’i diwylliant Cymraeg bywiog. Drwy ddod ag un o wyliau mwyaf Ewrop i’r ardal hon, rydym yn tynnu sylw at gymuned sy’n wirioneddol haeddu hyn.
Nid dathlu ein gorffennol yn unig yw nod yr Eisteddfod; mae hefyd yn ymwneud â siapio ein dyfodol. Disgwyliwyd dros 160,000 o ymwelwyr, mae’n rhoi cyfle i’n sefydliad ymgysylltu â phobl o bob cwr o Gymru.
Mae ein presenoldeb yn yr Eisteddfod yn ymwneud â mwy na dim ond arddangos yr hyn a wnawn. Mae’n ymwneud â gwneud cynaliadwyedd yn hygyrch i bawb, waeth beth fo’u hoedran, cefndir neu amgylchiadau. Mae’r sectorau cynaliadwyedd ac amgylcheddol, nid yn unig ymhlith y lleiaf amrywiol o ran hil yn y DU, ond maen nhw hefyd yn cael ei ddominyddu gan unigolion o gefndiroedd dosbarth canol. Rydym am ysbrydoli’r genhedlaeth nesaf o hyrwyddwyr amgylcheddol Cymru, yn union fel y cefais fy ysbrydoli flynyddoedd yn ôl.
Mae Cymru wedi bod ar flaen y gad o ran camau gweithredu a pholisïau cynaliadwy yn y DU a thu hwnt. Mae Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015 yn enghraifft wych o ymagwedd arloesol Cymru at gynaliadwyedd. Mae’r ddeddfwriaeth flaengar hon yn ei gwneud yn ofynnol i gyrff cyhoeddus ystyried effaith hirdymor eu penderfyniadau, gweithio’n well gyda phobl a chymunedau, a mabwysiadu dull mwy cydgysylltiedig o fynd i’r afael â phroblemau parhaus megis tlodi, anghydraddoldebau iechyd, a newid hinsawdd. Roedd Cymru hefyd yn un o’r gwledydd cyntaf yn y byd i ddatgan argyfwng hinsawdd yn 2019 ac mae wedi gosod targedau uchelgeisiol ar gyfer ynni adnewyddadwy a lleihau gwastraff. Ein nod yw dathlu’r llwyddiannau hyn ac annog hyd yn oed mwy o bobl i ymuno â thaith gynaliadwyedd Cymru.
Mae’r Eisteddfod yn ymgorffori ysbryd y Cymry – cynhwysol, blaengar, a chysylltiad dwfn â’i gwreiddiau. Mae’n dathlu ein hiaith a’n traddodiadau a’n cysylltiadau â diwylliannau ar draws y byd. Fel elusen gynaliadwyedd, hoffwn weld ein cyfranogiad fel cyfle i blethu ymwybyddiaeth amgylcheddol i mewn i frethyn diwylliant Cymru. Trwy fynychu’r Eisteddfod, nid dim ond cymryd rhan mewn gŵyl; rydym yn buddsoddi yn nyfodol Cymru.
Mae angen creu cyfleoedd i bobl ifanc na fyddent o bosib yn gallu cael mynediad i fyd gwaith cynaliadwyedd a gwaith amgylcheddol fel arall. Ac mae gofalu am ein planed yn rhan annatod o ofalu am ein diwylliant a’n cymunedau Cymraeg.
Rydym yn eich gwahodd i ymuno â ni ar Ddydd Llun 5ed a ddydd Mawrth 6ed o Awst yn Hwb y Sector Gwirfoddol. Dewch i ddarganfod sut mae cynaliadwyedd a’r amgylchedd yn cydblethu â diwylliant Cymru, a’n helpu i adeiladu dyfodol gwyrddach, mwy cynhwysol i Gymru.
Alys Reid Bacon yw’r Swyddog Cymorth Cyflog Byw ac AD. Alys is passionate about sustainability and is currently working on her PhD in Biological Sciences, titled, “The influence of genotype, environment management factors on yield development, grain filling grain quality in oats.”
