Mae Bocs Bwyd yn fenter arlwyo, sy’n cael ei rhedeg gan Ysgol Y Deri, mewn cydweithrediad â’r diwydiant adeiladu. Wedi’i ariannu gan arian o Gronfa Her yr Economi Sylfaenol Llywodraeth Cymru, mae’n cynnig amgylchedd ddysgu galwedigaethol i ddysgwyr sydd ag Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY), ac yn galluogi Ysgol Y Deri i ddatblygu’r Hyfforddeiaeth Bocs Bwyd. Mae’r prosiect yn anelu at ddatblygu sgiliau ac hyder, ac arddangos gallu pobl ifanc sydd ag anghenion arbennig. Mae’n eu helpu i ddatblygu annibyniaeth a bod yn rhan o’r gweithlu, gweithlu y maen nhw yn aml yn cael eu cau allan ohono.

Ysgol Y Deri yw ysgol addysg arbennig Bro Morgannwg, yn gweithio gyda myfyrwyr rhwng 3 ac 19 oed ar draws y spectrwm cyfan o gyflyrau, gan gynnwys awtistiaeth gweithredu lefel uchel, problemau emosiynol, ymddygiad ac iechyd meddwl ac anawsterau dysgu dwys lluosog.

Mae’r ysgol yn canolbwyntio ar arlwyo fel llwybr galwedigaethol i ddysgwyr 14-19 oed sydd â’r potensial i fod yn economaidd weithgar. Gan atgynhyrchu’r amgylchedd waith, mae gan yr ysgol gegin hyfforddi o safon broffesiynol, a siop goffi steil barista, ar y safle.  Mae llawer o’r myfyrwyr yn gadael yr ysgol gyda chymwysterau a gydnabyddir gan y diwydiant mewn Hylendid Bwyd ac arlwyo Lefel Mynediad a Lefel 1, a chymwysterau cyflogadwyedd, yn cynnwys BTEC. Mae’r ysgol hefyd yn darparu cyfleoedd profiad gwaith mewn lleoliadau arlwyo megis Costa a Farmhouse Inns.

Serch hynny, er gwaethaf eu profiad galwedigaethol a’u cymwysterau, oherwydd eu gallu academig mae llawer o’r myfyrwyr yn cael trafferth cwrdd â’r gofynion mynediad at gyrsiau arlwyo mewn colegau. Hefyd, dim ond ychydig gyfleoedd sydd ar gael iddynt dderbyn cefnogaeth yn y gwaith gan gyflogwyr posibl, i’w galluogi i fanteisio ar y llwybrau gyrfa y mae Ysgol y Deri wedi’u paratoi ar eu cyfer. Felly, er eu bod wedi ennill y cymwyseddau i fod yn rhan o’r gweithlu, mae llawer o’r myfyrwyr yn gadael heb y gobaith o dod o hyd i swydd go-iawn.

Er mwyn mynd i’r afael â’r sefyllfa anodd hon, roedd Ysgol Y Deri wedi gwneud cais at Gronfa Her yr Economi Sylfaenol Llywodraeth Cymru, ac wedi derbyn cyllid am eu prosiect Bocs Bwyd.

Mae Bocs Bwyd yn gegin arlwyo a lansiwyd yn 2019, yn gwasanaethu safleoedd dwy ysgol newydd yn y Barri, a’r ddwy ysgol yn rhan o raglen Ysgolion yr 21^ain Ganrif, Bro Morgannwg. Ar wahan i’r rheolwr arlwyo, mae’r gegin wedi’i staffio’n gyfangwbl gan ddisgyblion Ysgol Y Deri a’u staff cymorth.

Adeiladwyd y gegin gyda chefnogaeth y cwmnïoedd adeiladu Morgan Sindall a Bouygues UK; roedd Morgan Sindall wedi darparu’r cynhwysydd cludo ac roedd Bouygues wedi’i adleoli ar amser trosglwyddo a gytunwyd arno. Defnyddiwyd arian o’r Gronfa Her i gefnogi staff ychwanegol. 

Ar ȏl oedi oherwydd COVID, dechreuodd Bocs Bwyd wasanaethu ar y safle ym Medi 2020, yn unol â pholisi gweithio diogel Llywodraeth Cymru ac Ysgol y Deri. Mae’r gegin wedi’i rhannu’n 4 gorsaf waith, sy’n caniatáu i’r disgyblion ddatblygu sgiliau yn amrywio o waith paratoi at olchi llestri, gan ffocysu ar ansawdd, gwerth am arian a maeth. 

Roedd Bocs Bwyd yn fenter newydd ac arloesol i Ysgol Y Deri; menter arlwyo gynaliadwy a gynhelir gan, ond sydd â hunaniaeth ar wahan i, yr ysgol. Roedd hyn wedi golygu bod Ysgol Y Deri yn gallu creu amgylchedd waith go-iawn i’w dysgwyr, a oedd yn cae eu cefnogi a’u gwerthfawrogi fel cyd-weithwyr, yn hytrach na fel myfyrwyr. Yn y ffordd yma roedd hi hefyd y bwysig i dîm Bocs Bwyd eu bod yn cael eu gweld fel café cyffredin, yn hytrach na fel ‘café anghenion arbennig’.

Mae Bocs Bwyd wedi galluogi Ysgol Y Deri i fynd i’r afael â, mewn ffyrdd nad oedd yn agored iddynt cyn hyn, y ffaith bod llawer o’r disgyblion yn methu cael mynediad i goleg neu gyflogaeth wedi iddynt adael.  Roedd y meysydd i’w canolbwytio arnynt yn cynnwys datblygu’r Hyfforddeiaeth Bocs Bwyd a helpu’r disgyblion a’u teuloedd gredu yn eu gallu i fod yn rhan o’r gweithlu.

Mae’r Hyfforddeiaeth Bocs Bwyd yn cyfuno Cymwysterau Sgiliau Hanfodol mewn Llythrennedd a Rhifedd a Gwobrau Arlwyo a Chyflogadwyedd Lefel Mynediad / Lefel 1, yn arwain at ddyfarniad maint Tystysgrif, a chymhwyster Hylendid Bwyd City and Guilds Lefel 1 neu 2. Mae’r Hyfforddeiaeth hefyd y cynnwys lleifaswm o 120 awr o leoliad gwaith yn Bocs Bwyd.

Mae Bocs Bwyd wedi bod yn allweddol i’r ysgol o ran datblygu’r hyfforddeiaeth – mae nid yn unig yn caniatáu i’r ysgol ddarparu lleoliad gwaith gwarantedig, ond hefyd yn golygu ei fod yn gallu teilwra’r lleoliad i sicrhau bod y dysgwyr yn profi’r holl agweddau ar arlwyo, a darparu cymorth ychwanegol, yn ȏl yr angen. Mae hyn yn newid sylweddol i’r profiad gwaith y mae Ysgol Y Deri, yn hanesyddol, wedi medru cynnig i’w fyfyrwyr.

Mantais arall yr hyfforddeiaeth yw ei bod yn paratoi ac yn cymhwyso’r myfyrwyr at waith arlwyo ar lefel uwch na’r hyn yr oedd Ysgol Y Deri yn medru ei ddarparu yn flaenorol. Fel arfer, ni all ieuenctid sy’n gweithio ar Lefel Mynediad gael mynediad at Brentisaethau Sylfaenol, gan eu bod yn gofyn am 5 TGAU. Serch hynny, mae Hyfforddeiaeth Bocs Bwyd yn cynnig ffordd unigryw i bobl fanc ennill cymwysterau galwedigaethol tebyg tra’n gweithio ar Lefel Mynediad, rhywbeth nad yw Ysgol Y Deri wedi gallu cynnig fel pecyn erioed o’r blaen. Erbyn hyn mae 8 dysgwr wedi cwblhau’r Hyfforddeiaeth. Mae Charlie, sy’n hyfforddi yn Bocs Bwyd, wedi cael ei dderbyn ar gwrs arlwyo yng Ngholeg Pen y Bont, ac yn dechrau yno ym Medi 2021, tra bod eraill wedi llwyddo i ennill lleoedd ar gyrsiau arbenigol Lefel 1 mewn sectorau diwydiannol eraill. Mae pob un ohonynt wedi datblygu ffydd mewn llwybr at waith cyflogedig, llwybr nad oeddent, cyn hyn, yn credu ei fod yn agored iddynt.

Mae amgylchedd waith go-iawn Bocs Bwyd yn rhoi cyfle i’r disgyblion arddangos eu doniau i gwsmeriaid sy’n talu, a hynny yn y byd mawr sydd ohoni. Mae hyn, a’r model gwaith a gefnogir (lle mae’r dysgwyr yn cael eu cefnogi a’u gwerthfawrogi fel cyd-weithwyr, yn hytrach na fel myfyrwyr) yn darparu gofod lle y gall y disgyblion ddatblygu eu hunan-gred ac hyder fel aelodau o’r gweithlu. Atgyfnerthwyd hyn gan Hyfforddiant Swyddi, gan gynnwys Cynllunio Person Ganolog, i greu proffil galwedigaethol a llwybrau at waith.

Mae’n bosibl gweld llwyddiant y prosiect yn y maes hwn drwy wrando ar sylwadau’r disgyblion, y rhieni a’r gofalwyr.

“Mae gweitho yn Bocs Bwyd wedi gwella fy hyder pan yn cyfranogi at amgylchedd waith, ac wedi gwella fy sgiliau rhyngbersonol”. Sam, hyfforddai Bocs Bwyd.

Mae’r holl ofalwyr a’r rhieni yn cytuno’n gryf bod eu plentyn wedi ennill mwy o hyder o ganlyniad o fod yn rhan o Bocs Bwyd ac yn cytuno, neu’n cytuno’n gryf, bod gan eu plentyn mwy o obaith ynghylch y dyfodol, ac yn bositif o ran derbyn gwaith cyflogedig. Roedd y rhieni a’r gofalwyr hefyd yn cytuno, neu’n cytuno’n gryf, eu bod nhw hefyd yn fwy gobeithiol ynghylch dyfodol eu plant, ac yn fwy hyderus y byddant yn dod o hyd i waith cyflogedig. 

Er gwaethaf llwyddiannau’r prosiect, mae ei natur arloesol yn golygu bod rhai o’r heriau heb eu datrys, ac mae angen mwy o waith at y dyfodol.

Mae rhai o’r problemau yn cynnwys materion llywodraethu a chyfansoddiadol o ran ysgol yn cynnal busnes. Am y rhesymau addysgiadol a amlinellwyd uchod, ac er mwyn creu model lle y gallai Ysgol Y Deri weithredu prosiect Bocs Bwyd ar sail adennill costau, roedd hi’n bwysig bod Bocs Bwyd yn endyd ar wahan i’r ysgol. Serch hynny, mae masnachu gan ysgolion yn codi problemau yng Nghymru, gan nad yw system ysgolion Cymru wedi’i hacademeiddio, fel yn Lloegr; yno mae’n haws i ysgolion droi’n academi, ac mae gan academi rheoliadau llai caeth o ran masnachu. Mae Ysgol Y Deri yn cefnogi’r ffaith nad yw ysgolion Cymru yn cael eu hacademeiddio ond, serch hynny, mae ‘n golygu bod hi’n eithaf anodd i ysgol gynnal busnes.

Gan weithio gyda Chwmnïau Cymdeithasol Cymru, roedd Ysgol Y Deri wedi llunio cyfansoddiad i gynnal Bocs Bwyd fel Cwmni Cymdeithasol (menter) sy’n gweithredu fel CIC ond, yn hytrach na’i gofrestru gyda Thŷ’r Cwmnïau, mae’n cael ei arolygu gan bwyllgor a gyfansoddir a’i lywodraethu gan reolau cadarn yn yr ysgol. Yr ydym eto i weld hyfywedd hirdymor y datrysiad hwn, gan fod cwestiynau’n codi ynghylch atebolrwydd y pwyllgor, ac mae’r rhain yn cael eu harchwilio gan Gyngor Bro Morgannwg. Os bydd y model yn gweithio, mae’n cynnig model addysg alwedigaethol newydd (a fyddai o ddefnydd ehangach na dim ond ym maes arlwyo) sy’n ariannu, yn rhannol neu’n gyfangwbl, ei gost. Ar hyn o bryd mae’r ysgol yn darparu ‘cymhorthdal’ i Bocs Bwyd drwy ddarparu cefnogaeth swyddfa a’r staff addysgu. Serch hynny, hoffai’r tîm symud at sefyllfa lle y mae’r costau’n cael eu talu gan gymorth grant neu gytundeb lefel gwasanaeth, gyda’r strwythur Cwmni Cymdeithasol yn golygu bod Bocs Bwyd yn gallu ymgeisio am ystod ehangach o grantiau, o’i gymharu â’r hyn y gall yr ysgol ymgeisio amdanynt.

Her arall yw twf a chynaliadwyedd y prosiect at y dyfodol. Mae’r prosiect ar waith ond mae arweinydd y prosiect, Sue Williams, yn cydnabod bod cychwyn prosiectau o’r fath yn aml yn cael ei wneud gan obeithio am y gorau; mae hi am i’r prosiect ddal i fod yn hyfyw ac osgoi bod tîm y prosiect yn suddo dan bwysau’r gwaith. Am 6 mis roedd Bocs Bwyd yn rhedeg dau safle yn gyfochrog, gan ddodi pwysau ar y tîm ond hefyd yn arddangos gallu’r prosiect i dyfu.

Mae gan Bocs Bwyd ddiddordeb mewn dwy agwedd o’i dwf; datblygu model busnes cynaliadwy a’r effaith addysgiadol. Yn fasnachol, maen nhw am fod yn brif gynheiliad i’r diwydiant adeiladu lleol, yn darparu bwyd i weithwyr adeiladu a bod yn rhan bwysig o’r drafodaeth ynghylch gwerthoedd cymdeithasol yn y sector. Yn addysgiadol, mae’r tîm y archwilio a fyddai’n bosibl lletya lleoliadau hunan-ariannu, a p’un ai fyddai modd darparu lleoliadau gwaith i ysgolion arbennig llai o faint, er mwyn eu galluogi nhw i ddatblygu eu hyfforddeiaethau neu brentisiaethau eu hun.

Yn olaf, er gwaethaf eu sgiliau a chymwysterau ychwanegol, nid yw’r llwybr at waith neu addysg bellach i ddisgyblion Bocs Bwyd bob amser yn glir. Mae Sue yn esbonio y bydd gan y dysgwyr sy’n gadael Bocs Bwyd yr holl sgiliau sydd eu hangen yn y diwydiant arlwyo; y broblem yw bod angen arnynt ychydig o gymorth ychwanegol yn y gweithle, a nid yw’r mwyafrif helaeth o gyflwogwyr yn darparu hyn. Felly, mae’r tîm yn ymchwilio sefydlu partneriaeth gyda sefydliad mawr y sector cyhoeddus, gan gydweithio gyda nhw i wella’u gallu i gefnogi phobl sydd ag anghenion arbennig; efallai y bydd modd cynnig gwasanaeth hyfforddwr swyddi, yn gyfnewid am ymrwymiad i dderbyn nifer penodedig o ddisgyblion Bocs Bwyd fel staff. Mae Bocs Bwyd hefyd yn ymchwilio cyllido rhaglen barhaol ar gyfer NEETS, a’u cymhwystra am raglen Kickstart yr Adran Waith a Phensiynau; ar hyn o bryd, nid yw’r disgyblion yn gymwys i dderbyn hwn gan na fyddant wedi bod ar Gredyd Cynhwysol pan yn gadael Ysgol Y Deri.

Ond nid yw’r heriau hyn yn tynnu oddiwrth yr effaith bositif ar y dysgwyr. Mae Sue yn dweud ei bod “wedi’i syfrdanu gan newid meddylfryd y bobl ifanc a oedd yn ymuno â ni”. Newid meddylfryd lle y mae’n bosibl gweithio mewn amgylchedd gyhoeddus sy’n herio dysgwyr ac, wrth wneud hynny, sy’n rhoi cyfle iddynt dyfu.

O fis Medi 2021 mae Ysgol Y Deri yn bwriadu creu dosbarth Bocs Bwyd dynodedig, gyda’r staff addysgu a’r staff cymorth yn cael eu hariannu o gyllideb craidd yr ysgol. Bydd y costau ychwanegol sy’n codi o gynnal y busnes yn cael eu had-ennill o’r gweithgareddau masnachu. 

Mae’r ffigyrau masnachu 12 mis rhagamcanol yn awgrymu elw gros ar werthiant – yn cwrdd â chostau gweithredol ychwanegol Ysgol Y Deri o gynnal menter arlwyo. Mewn cydweithrediad â’r sector preifat, mae Ysgol Y Deri wedi creu busnes sy’n ariannol gynaliadwy a sy’n darparu amgylchedd ddysgu alwedigaethol unigryw ac holistaidd i’w disgyblion. Yn ei dro, mae hyn wedi hybu eu hegni a’u ffydd yn eu gallu i weithio, ac wedi rhoi iddynt lefel uwch o sgiliau a chymwysterau nag oedd yr ysgol yn gallu cynnig iddynt o’r blaen. 

United Welsh, Linc Cymru, Melin Homes a Tai Calon yw’r 4 gymdeithas dai sy’n gyfrifol am yr holl dai cymdeithasol ym Mlaenau Gwent – sef 20% o holl stoc dai y sir. Yn 2019 roeddent wedi dechrau ar brosiect i weld a allai grym cyfanswm eu gwariant fod o fudd i’r cymunedau o’u hamgylch.

Roedd cydweithio blaenorol wedi adnabod bod cadwyni cyflenwi adeiladu, a chynnal a chadw, yn feysydd allweddol lle roedd modd targedu gwariant er mwyn cefnogi’r economi leol, a chynnig cyfleoedd am hyfforddiant a datblygu sgiliau, tyfu busnes a chreu swyddi yn lleol. Serch hynny, er mwyn mapio’r cadwyni cyflenwi hyn, a chreu cysylltiadau rhwng cyllidebau a chynlluniau gwaith y 4 mudiad, roedd angen gwneud gwaith dadansoddi gofalus ac adnoddau pwrpasol, ffactorau a oedd yn anodd dod o hyd iddynt ymysgy y gofynion a’r blaenoriaethau a oedd eisoes yn bodoli.

Roedd y partneriaid wedi cyflwyno cais at Gronfa Her yr Economi Sylfaenol, Llywodraeth Cymru er mwyn helpu cyflymu’r cydweithio yma, a dyfarnwyd grant iddynt i gydnabod yr effaith y gallai hyn gael ar fusnesau economi sylfaenol yr ardal. Byddai’r prosiect a gymeradwywyd yn mapio’r cadwyni cyflenwi ar draws y pedwar mudiad, yn adnabod cyfleoedd allweddol i gryfhau gwariant a chyflenwyr lleol, adeiladu gwell perthynas gyda mentrau cymdeithasol a BBaCh, a’u cysylltu gyda’r rhwydweithiau cefnogi busnes presennol.

Un o’r camau allweddol cyntaf i’w cymryd oedd casglu a choladu data cadwyni cyflenwi y 4 partner. Er mwyn gwneud hyn, rhestrwyd a chyfunwyd cyllidebau cynnal a chadw arfaethedig y 4 gymdeithas dai, gan gynhyrchu blaengynllun gwaith 10 mlynedd o hyd, gwerth £90 miliwn. Yna, defnyddiwyd y data i gychwyn sgyrsiau gyda busnesau lleol ynghylch sut y gallai’r gwaith hyn gael ei gyflenwi’n lleol, a chadw cymaint â phosibl o’r gwariant ym Mlaenau Gwent.

Mae’r math hyn o wybodaeth, sef trafod gwerth a maint y cyfleoedd gwaith a fydd, o bosib, ar gael yn y dyfodol, o fudd enfawr i gynllunio busnes, yn arbennig i gyflenwyr llai neu mwy arbenigol. Gall gwybodaeth am gyfleoedd yn y dyfodol fod yn allweddol wrth, er enghraifft, benderfynu a dylid cyflogi aelod ychwanegol o staff neu fuddsoddi mewn hyfforddiant am fath newydd o osodiad neu gynnyrch.

Budd annusgwyl arall y prosiect yw ei botensial i newid y cylch gwaith ‘ffyniant a methiant’ roedd y partneriaeiaid yn ei greu, yn anfwriadol, o bryd i’w gilydd. Dyma un esiampl – yn hytrach na bod un gymdeithas dai yn gofyn i FBaCh amnewid eu holl ffenestri mewn un tymor (ffyniant), a bod gwaith tebyg yn dod i ben am fisoedd lawer nes bod cymdeithas dai arall yn gwneud yr un peth (methiant), erbyn hyn gall y cymdeithasau tai gyfunu eu rhaglenni gwaith er mwyn sicrhau bod gwaith parhaus ar gael.

Yn ogystal â choladu data y gadwyn cynnal a chadw a chyflenwi, roedd y partneriaid hefyd wedi rhannu syniadau a’u rhaglenni presennol er mwyn cefnogi mudiadau cymunedol. Arweiniodd hyn at gyfuno adnoddau’r partneriaid ymhellach – y tro hyn er mwyn cefnogi mannau a mentrau cymunedol yn well drwy’r trafferth y mae COVID-19 wedi’i achosi. Gan gydweithio gyda CLES, Canolfan Gydweithredol Cymru a’r Ffederasiwn Busnesau Bach, mae’r prosiect hefyd wedi gweithio i sefydlu Rhwydwaith Menter Gymdeithasol ym Mlaenau Gwent, a’r gobaith yw y bydd yn parhau ymhell ar ȏl i’r cyfnod grant ddod i ben.

Yn ogystal â chyflawni nodau gwreiddiol y cais a wnaethpwyd i’r Gronfa Her, mae’r cydweithio agosach a hyrwyddwyd gan y grant hefyd wedi dylanwadu ar y gwaith ehangach.
Yn debyg i lawer o gymdeithasau tai, mae’r cymdeithasau tai ym Mlaenau Gwent yn gweithio ar gynlluniau i ddatgarnboneiddio tai drwy waith ȏl-osod. Er fod hyn yn heriol, ac yn golygu y bydd rhaid newid y cynlluniau cynnal a chadw sydd eisoes yn bodoli, mae hefyd yn cynnig cyfle arwyddocaol i gefnogi swyddi newydd, gwyrdd, sy’n talu’n dda, yn yr ardal.

Mae’r bartneriaeth o’r farn bod y ffyrdd cydweithredol o weithio a sefydlwyd yn ystod prosiect y Gronfa Her yn ei galluogi i gynllunio a chyflenwi ȏl-osod mewn ffyrdd sydd, oherwydd eu maint, yn gallu cyflwyno buddion sy’n fwy na’r rhai a welwyd yn ystod y prosiect gwreiddiol. Byddai’n bosibl i’r broses o gyfuno cyllidebau a rhaglenni gwaith fynd mor bell â helpu sbarduno creu diwydiant ȏl-osod lleol newydd drwy allu gwarantu gwaith cyson, sydd wedi’i anelu at gyflenwyr llai a lleol.

Bydd hyn yn cynnwys defnyddio’r perthnasau a ffurfiwyd yn ystod y prosiect gyda’r colegau lleol, BBaCh a’r byd academaidd i archwilio ffyrdd o fynd i’r afael â hyfforddiant a’r bylchau sgiliau sy’n berthnasol i’r gwaith arfaethedig, fel bod modd gwneud y gwaith yn lleol. Gallai hyn fod yn gyfraniad pwysig i gronfa sgiliau y sir sydd, fel llawer o ardaoedd ȏl-ddiwydiannol eraill, yn dioddef lefelau o ddiweithdra sy’n uwch na’r cyfartaledd cenedlaethol.

Mae’r partneriaid yn cychwyn drwy ȏl-osod 200 o gartrefi; bydd y gwaith yn cael ei ariannu gan grant arall o Lywodraeth Cymru, cynllun a fydd yn ffynhonnell ddysgu sut mae ȏl-osod mewn ffordd sy’n gweithio i’r bobl sy’n byw yn y cartrefi hyny, ac yn cyflenwi’r gwaith gan ddefnyddio BBaCh lleol.

Un o sgil-effeithiau pwysig y gwaith hwn yw Cynulliad Hinsawdd Blaenau Gwent – y cyntaf o’i fath yg Nghymru. Bydd y cynulliad dinasyddion hwn yn caniatâu i breswylwyr lleol lunio cynlluniau datgarboneddio nid yn unig y bedair gymdeithas dai, ond hefyd Cyngor Bwrdeistref Sirol Blaenau Gwent a phenderfynwyr lleol eraill, gan sicrhau eu bod yn cydfynd â dyheadau bobl lleol. Mae’n ffurfio un rhan o’r dull ymgysylltu cymunedol newydd y mae’r 4 gymdeithas dai wedi’i ddatblygu yn ystod y prosiect.

Mae Steve Cranston, Arweinydd yr Economi Sylfaenol ar ran United Welsh, o’r farn bod y prosiect cychwynnol felly wedi lledu i fod yn rhywbeth llawer ehangach, a fydd yn cael effaith hirdymor ar y ffordd y mae’r partneriaid yn cydweithio, a’u galluogi i wasanaethu eu preswylwyr a’r cymunedau lleol o’u cwmpas yn well .

Mae gan Steve ddau syniad i eraill sy’n gwneud y math yma o waith. Wrth fynd ati i ddatblygu cydweithrediad rhwng mudiadau, mae’n dweud taw ymddiriedaeth yw’r prif ffactor, ac yn esbonio bod “newid yn digwydd pan fod ymddiriedaeth yn bodoli”. Ym mha ffordd mae datblygu ymddiriedaeth? Trwy fod yn agored, yn dryloyw a gwrando.

Syniad arall yw parhau i ffocysu ar yr hyn sy’n greiddiol i’r economi sylfaenol, sef pobl. Darparu gwasanaethau da i bobl, gwasanaethau a gefnogir gan swyddi da. Mae Steve yn dweud bod cynnal sgyrsiau cyson gyda phobl leol a chymunedau, a chanolbwyntio ar wrando ar eu barn, yn hanfodol er mwy sicrhau bod yr adnoddau yn cyrraedd y mannau hynny lle y mae eu hangen.

Yn ȏl Steve, y peth gorau am fod yn rhan o Grofa Her yr Economi Sylfaenol yw “cael yr amser i ffurfio partneriaethau ymddiriedol gyda sefydliadau partner. Ymddiriedaeth yw’r peth mwyaf pwysig, ac ‘rydym wedi darganfod cyfleoedd i greu manteision cyd-fuddiannol hirdymor”.

Mae Practice Solutions yn sefydliad hyfforddi ac ymgynghori, yn darparu cefnogaeth hyblyg parod i gwmnïoedd yn y sectorau gofal cymdeithasol, iechyd, gwirfoddol a phreifat. Ei nod yw helpu sefydliadau i feithrin llesiant yn eu gweithluoedd a chymunedau drwy weithredu newid ystyrlon a chynaliadwy.

Wedi gweithio gyda llawer o fusnesau gofal cymdeithasol ers 1999, roedd Practice Solutions yn cydnabod bod darparwyr llai o faint yn aml yn cael trafferth delio â materion ‘swyddfa gefn’, gan gynnwys cyllid, Adnoddau Dynol, marchnata neu dendro. Yn ei dro, roedd hyn yn cwtogi ar eu gallu i ennill y contractau mwy o faint roedd angen arnynt er mwyn iddynt dyfu.

Roedd hyn wedi arwain at y syniad o rwydwaith gefnogi leol ar gyfer y busnesau hyn, a allai gynyddu eu capasiti i ddarparu gwasanaethau, ac ennill cytundebau ar raddfa fwy, drwy ddarparu gwasanaethau ‘swyddfa gefn’ ar y cyd, yn ogystal â chyngor, cefnogaeth a broceru perthynas, yn enwedig gyda’r sector cyhoeddus.

Teimlwyd bod hyn o bwys mawr i’r rhai sy’n gweithio ym maes gofal cymdeithasol, gyda BBaCh a busnesau meicro eisoes o dan bwysau cynyddol ac ymgyrch cenedlaethol i recriwtio 20,000 o ofalwyr ychwanegol yng Nghymru erbyn 2030.

Os yn llwyddiannus, yna byddai modd cyflwyno’r model i’r holl fusnesau sylfaenol sy’n cefnogi’r darparwyr gwasanaeth hyn, ynghyd â darparwyr gwasanaeth eraill.

Yn 2019, roedd tîm Practice Solutions wedi derbyn grant y Gronfa Her Economi Sylfaenol Llywodraeth Cymru i brofi awydd busnesau Rhondda Cynon Taf am fodel o’r fath.

Gan ganolbwyntio ar y cychwyn ar ddarparwyr gofal cymdeithasol, roedd y prosiect Connect4SuccessRCT yn anelu at gyflwyno dull cysawd-eang i sicrhau bod modd diwallu anghenion gofal cynyddol yn y dyfodol drwy hybu’r sector gofal lleol, a’r economi sylfaenol ehangach.

Byddai’r prosiect yn cynnig cefnogaeth ‘swyddfa gefn’ i FBaCh lleol y sector gofal, gan gynnwys recriwtio staff a chyngor ynghylch eu cadw, hyfforddiant i’r rhai sy’n gweithio gyda phobl agored i niwed, help gyda materion cyllid a marchnata a chyngor ynghylch tendro.

Byddai hefyd yn gweithio i gysylltu cwmnïau lleol gyda chyrff cyhoeddus er mwyn ceisio sicrhau bod mwy o gontractau cyhoeddus yn cael eu dyfarnu yn lleol, yn hytrach nag yn mynd i ddarparwyr corfforaethol mawr. Byddai hyn yn cynnwys chwalu’r rhwystrau i dendro llwyddiannus a chodi proffil darparwyr lleol i gynulleidfaoedd y sector cyhoeddus.

Er ei fod wedi dechrau yn dda, gydag allgymorth llwyddiannus gyda phawb, roedd hi’n anochel bod effaith Covid-19 wedi cyfyngu ar allu darparwyr gofal cymdeithasol a chyrff cyhoeddus i ymgysylltu â’r prosiect.

Mewn ymateb, roedd y prosiect wedi cynyddu ei ffocws ar fusnesau eraill yr economi sylfaenol sydd, drwy gyfrannu at wytnwch cymunedol lleol, hefyd yn cefnogi agendáu iechyd a gofal cymdeithasol, a’r gymuned yn gyffredinol.

Arf allweddol oedd gwefan Connect4SuccessRCT, sy’n anelu at alluogi darparwyr lleol i farchnata eu gwasanaethau, ac hefyd i roi cyfle iddynt gydweithio, er mwyn ennill a cyflenwi contractau sector cyhoeddus raddfa-fawr a fyddai, fel arall, y tu hwnt i’w cyrraedd.

Hyd yn hyn mae 54 sefydliad lleol wedi cofrestru, gan gynnwys gorsaf radio, sefydliadau hyfforddiant, adeiladwyr, gweithgynhyrchwyr a dosbarthwyr Cyfarpar Diogelu Personol.

Er bod y pandemig wedi newid prif gynulleidfa’r prosiect, nid yw Connect4SuccessRCT wedi colli golwg o’i nodau gwreiddiol, sef cefnogi’r sectorau iechyd a gofal, neu chwaith ei ymagwedd holistaidd.

Fel mae Dafydd Thomas, arweinydd prosiect Practice Solutions, yn esbonio:

“Mae’r model yn gweithio ar sail darparu cyd-fuddion i bawb. Pan y maen nhw’n ymuno â Connect4SuccessRCT, mae busnesau nid yn unig yn derbyn cyngor ynghylch tendro, marchnata, a chyngor busnes arall, ond hefyd byddwn yn darparu hyfforddiant fel bod eu cyflogai yn gallu adnabod pan fydd rhywun yn agored i niwed, neu’n wynebu risg. Bydd hyn yn ychwanegu at effaith cymdeithasol y busnes ac, yn y pen draw, yn helpu’r gwasanaethau cyhoeddus i ymyrryd cyn bod problemau yn troi’n ddwysach, ac yn fwy costus”

Gall y ‘system rhybudd cynnar’ ychwanegol sydd gan gwmnïau lleol, oherwydd eu bod yn cysylltu’n ddyddiol gyda niferoedd uchel o breswylwyr y sir, nid yn unig helpu lleihau’r angen am roi pobl mewn ysbyty am reswm amrhiodol, a lleihau dioddefaint, ond hefyd olygu bod modd rhannu a thyfu cyfrifoldeb gofal drwy’r gymuned gyfan.

Mae Practice Solutions hefyd yn dal i weithio i bontio’r bwlch rhwng y sector cyhoeddus a darparwyr gwasanaeth er mwyn galluogi mwy o gydweithredu, a sicrhau bod mwy o arian cyhoeddus yn cael ei sianeli drwy’r economi leol.

Mae’r staff wedi bod yn ymgysylltu â swyddogion caffael ac awdurdodau lleol i geisio deall yr hyn sydd ei angen ar fusnesau i’w galluogi i fod yn llwyddiannus wrth ennill contractau. Mae hyn yn cynnwys diweddaru polisïau, cynlluniau ardystio a gwybodaeth am y gwaith sydd ar y gorwel, a’r cyfan yn golygu bod busnesau yn fwy parod i fynd allan i chwilio am gontractau hyd yn oed pan fod peilot cychwynnol Connect4Success yn dod i ben ym Mawrth 2021.

Mae’r gwaith hwn hefyd wedi rhoi cipolwg gwerthfawr o’r broses o wneud tendro yn fwy hygyrch, yn enwedig o ran y rhai hynny sydd yn llai profiadol, neu’n llai deallus pan yn trafod materion digidol.

Mae Practice Solutions hefyd wedi gallu rhoi adborth ynghylch y profiad hwn i GwerthwchiGymru, Cyngor Bwrfeistref Sirol Rhondda Cynon Taf a gwasanaethau cyhoeddus lleol eraill, i’w helpu i ddeall y rhwystrau yn mae darparwyr lleol yn eu wynebu.

Roedd Dafydd Thomas wedi mynd ymlaen i ddweud

“Un o’r pethau y mae’r pandemig wedi’n dysgu ni yw bod gwasanaethau lleol ond cystal a’u cadwyni cyflenwi – ystyriwch yr heriau gwahanol o ran cyflenwi Cyfarpar Diogelwch Personol. ‘Rydym am weld mwy o fusnesau lleol yn cyflenwi mwy o wasanaethau ar ran y sector cyhoeddus lleol – gan ddarparu mwy o swyddi lleol i bobl yn agosach i’w cartrefi, a sicrhau bod mwy o arian cyhoeddus yn dal i gylchredeg yn lleol”.

Mae’r tîm hefyd wrthi’n creu cyfeiriadur i restru holl fusnesau Rhondda Cynon Taf a fydd, ymhen amser, yn helpu timau caffael y sector cyhoeddus i chwilio am setiausgiliau penodol a chysylltu â busnesau sy’n cwrdd â gofynion contract.

Er bod Practice Solutions o’r farn bod y peilot wedi bod yn llwyddiannus, nid yw wedi bod heb ei heriau. Yn ystod misoedd brig y pandemig roedd hi’n anodd creu cysylltiadau gyda phartneriaid ac, mewn un achos, roedd wedi cymryd dros 9 mis i drefnu cyfarfod gydag un o’r cyrff cyhoeddus targed. Fel yr esboniodd Dafydd “yn syml iawn, nid oedd modd i’n partneriaid ymgysylltu â ni” er gwaethaf yr adnodd ychwanegol y mae prosiectau fel Connect4SuccessRCT yn cynnig.

Yn yr un modd, mae pwysau economaidd yn golygu nad oedd agwedd holistaidd hirdymor y prosiect yn apelio at rai o’r BBaCh a busnesau meicro, gan fod llawer mwy o ddiddordeb gyda busnesau mewn “helpwch fi i gael gafael ar rywbeth nawr”, yn hytrach na’r hyn a fydd, efallai, ar gael yn y “dyfodol euraidd”.

Er gwaetha’r heriau hyn, mae’r prosiect wedi profi’n hyblyg, ac wedi ymateb i anghenion lleol. Yn yr hirdymor hoffai’r sefydliad addasu’r model hwn a’i droi’n fudiad cydweithredol gydag aelodaeth ffurfiol, a gwahodd y gymuned i chwarae ei rhan. Yn ychwanegol at y nodau gwreiddiol o gydweithio yn agosach gyda’r sector cyhoeddus, byddai hefyd yn yn cysylltu pobl lleol gyda busnesau dibynadwy lleol ym meysydd cynnal a chadw eiddo, trafnidiaeth neu wasanaethau cynnal cyffredinol.

Yn ogystal â hybu’r economi leol, credir y byddai hyn, yn arbennig, yn helpu’r pobl mwyaf agored i niwed yn y gymuned i fyw yn annibynnol yn hirach, yn gwella llesiant unigol ac yn lleihau ymhellach y pwysau ar y darparwyr iechyd a gofal cymdeithasol lleol.